Serbest bölgeler, bulundukları ülkenin siyasi sınırları içerisinde yer almakla birlikte dış ticaret, vergilendirme ve gümrük mevzuatı açısından gümrük hattının dışında kabul edilen bölgelerdir. Bu bölgelerde mali, ticari ve ekonomik alanlardaki hukuki ve idari düzenlemeler uygulanmaz veya kısmen uygulanır. Fiziki olarak da bulundukları ülkenin diğer kısımlarından ayrılan serbest bölgelere sınai ve ticari faaliyetler için diğer bölgelere kıyasla daha geniş teşvikler ve muafiyetler tanınmaktadır.
Serbest bölgeler genellikle bir uluslararası liman veya havalimanına yakın yerlere kurulmakla birlikte gümrük alanından ayrı işlemler görür. Bölgeye girişlerde gümrük işlemlerine tabi tutulmayan mallar serbest bölgelerde depolanabilir, işlenebilir ve üretimde kullanılabilir. Gümrük sınırlarına girmediği sürece bu mallara vergi ödenmesine gerek yoktur.
Serbest bölgeler genel olarak üretim, ambalajlama, depolama, araştırma ve geliştirme, bankacılık, sigortacılık, montaj, tasnif, yükleme, demontaj, müşavirlik, mimarlık, mühendislik, kiralama, yazılım, bakım ve onarım gibi faaliyetleri kapsamaktadır.
Türkiye’de serbest bölgelerin kuruluş amaçları T.C. Ticaret Bakanlığı’nca şu şekilde sıralanmıştır:
· İhracata yönelik yatırım ve üretimi teşvik etmek,
· Doğrudan yabancı yatırımları ve teknoloji girişini hızlandırmak,
· İşletmeleri ihracata yönlendirmek,
· Uluslararası ticareti geliştirmek.
Serbest Bölgelerdeki Teşvik ve Avantajlar
· Üreticiler için vergi avantajları
– Serbest bölgelerdeki üretici firmaların imal ettikleri ürünlerin satışından elde ettiği kazançlar için gelir ve kurumlar vergisi muafiyeti uygulanır.
– Serbest bölgede üretilen ürünlerin FOB bedelinin en az %85’inin yurt dışına ihraç edilmesi halinde, kullanıcı firmanın istihdam ettiği personele ödediği ücretler gelir vergisinden muaftır.
– Serbest bölgelerde üretim faaliyetleri gerçekleştiren kullanıcıların bu bölgelerde gerçekleştirdikleri faaliyetlerin işlemleri ve düzenlenen kağıtları damga vergisi ve harçlardan muaftır.
· Orta ve uzun vadeli faaliyet ruhsatı alabilme imkânı
· Kar transferi imkânı
– Serbest bölge faaliyetlerinden elde edilen kazanç ve gelirler izinsiz olarak yabancı ülkelere veya Türkiye’ye serbestçe transfer edilebilir.
· Ticaret kolaylığı imkânı
– Serbest bölgeler ile Türkiye’nin diğer bölgeleri arasında yapılan ticarette dış ticaret rejimi hükümleri uygulandığından, serbest bölge kullanıcıları ülke içerisinden KDV’siz mal ve hizmet satın alabilmektedir. Ayrıca, serbest bölgeler ile diğer ülkeler veya diğer serbest bölgeler arasındaki ticarette ise dış ticaret hükümleri uygulanmamaktadır.
· Gümrük vergisi prosedürlerinden arındırılmış ticaret imkânı
· AB ve Gümrük Birliği kriterlerinin gerektirdiği serbest dolaşım belgelerinin temini imkânı
· Kredilerde faiz desteği
· Eşitlik prensibi
– Serbest bölgelere sağlanan teşvik ve avantajlardan yerli ve yabancı firmalar eşit olarak yararlanabilmektedir.
· Zaman kısıtlaması bulunmaması
– Serbest bölgelerde malların kalması konusunda bir zaman kısıtlaması bulunmamaktadır.
· Yerli ve yabancı pazarlara erişim imkânı
– Serbest bölgelerden Türkiye’ye veya diğer ülkelere yapılacak olan ticarette tüketim malları ve riskli mallar dışında bir kısıtlama yoktur.
· Azaltılmış bürokrasi
· Serbest bölgelerin konumları itibari ile edindikleri stratejik avantajlar
· Uygun ve ucuz altyapı imkanları
· Kira desteği
